การศึกษาพฤติกรรมและความต้องการของผู้ที่อาศัยในบริเวณเลียบทางรถไฟสายวงเวียนใหญ่-มหาชัยใน (พื้นที่กลุ่มเขตกรุงธนเหนือ) ต่อพัฒนาการสัญจรหลากทางเลือกในชีวิตประจำวัน

ในสภาวะปัจจุบันที่ทั่วโลกถูกรุมเร้าด้วยปัญหาต่าง ๆ ด้านพลังงาน ปัญหามลพิษ ปัญหาเศรษฐกิจ และปัญหาเกาะความร้อนในเมือง ผู้คนเกิดการเสื่อมถอยทั้งทางด้านร่างกาย จิตใจ อารมณ์ และสังคม ส่งผลให้ ผู้คนส่วนใหญ่ต้องเผชิญกับปัญหาหลักๆ 3 ประการ ได้แก่ ด้านสังคม ด้านสุขภาพ และปัญหาทางด้านเศรษฐกิจ ทำให้พื้นที่เขตชั้นในและชั้นกลางของทุกเมืองนั้นเหมาะสมอย่างยิ่งที่จะต้องสร้างโครงข่ายการสัญจรหลากทางเลือกที่เอื้อให้เกิด “การเดินและจักรยาน” ให้เป็นโครงข่ายพื้นฐานของเขตย่านทั่วไป เนื่องจากมีต้นทุนในการลงทุนและบริหารจัดการตํ่าที่สุดในระยะยาว ทั้งยังเป็นทางเลือกของการส่งเสริมสิทธิเสรีภาพอย่างเสมอภาคและเป็นธรรมที่สุด ให้แก่พลเมือง และเป็นวิธีการสัญจรที่ยั่งยืน

พื้นที่เลียบทางรถไฟสายวงเวียนใหญ่-มหาชัย มีความสำคัญในการสัญจรเดินทางไปมาหาสู่กันระหว่างชุมชนใกล้เคียงโดยการเดินเท้าและปั่นจักรยานถึงแม้ว่ายังไม่ได้มีการปรับปรุงทางกายภาพให้สะดวกเพียงพอต่อการใช้งานหรือโครงข่ายทางเท้าไม่เชื่อมต่อชัดเจนก็ตาม การวางแผนที่เป็นรูปธรรมในการพัฒนาการสัญจรหลากทางเลือกเพื่อใช้ในชีวิตประจำวันสามารถตอบสนองพฤติกรรมและความต้องการของผู้ที่อาศัยในพื้นที่ศึกษาทั้งทางกายภาพและจินตภาพของเมืองได้ในอนาคต โดยโครงการฯ นี้สอดสอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี พ.ศ. 2561-2580 ยุธศาสตร์ที่ 4 ด้านการสร้างโอกาสและความเสมอภาคทางสังคม ในประเด็นยุทธศาสตร์ ที่ 2 การกระจายศูนย์กลางความเจริญทางเศรษฐกิจ สังคม และเทคโนโลยี

การศึกษาและวิจัยเริ่มจากการรวบรวมข้อมูลเอกสาร และงานวิจัยเกี่ยวกับแนวคิดการพัฒนาเมืองตามแนวระบบขนส่งมวลชน และการเดินทางสัญจรทางเลือก โดยมีขอบเขตด้านพื้นที่ ในบริเวณพื้นที่เลียบทางรถไฟสายวงเวียนใหญ่-มหาชัยที่อยู่เฉพาะในบริเวณกลุ่มเขตกรุงธนเหนือ จากนั้นศึกษาจำนวนผู้ใช้งาน จุดประสงค์การใช้งาน ปัจจัยที่เกี่ยวข้องและปัญหาที่เกิดขึ้นกับผู้ใช้งานทางเดินรถไฟสายวงเวียนใหญ่-มหาชัย เพื่อเป็นข้อมูลเบื้องต้น ก่อนการสำรวจเชิงลึกด้วยแบบสอบถามเพื่อหา ความต้องการ พฤติกรรม และความคิดเห็นต่อการเดินทางที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน และการพัฒนาการสัญจรทางเลือก ผลที่ได้จากการสำรวจด้วยแบบสอบถามจะถูกวิเคราะห์เพื่อนำไปใช้เป็นแนวทางในการดำเนินการสนทนากลุ่ม (Focus group) โดยใช้กระบวนการคิดเชิงออกแบบ เพื่อค้นหาพฤติกรรมและความต้องการที่แท้จริงของผู้ใช้งานรถไฟสายวงเวียนใหญ่-มหาชัย แล้วจึงประมวลผลและวิเคราะห์ข้อมูลและสรุปเป็นแนวทางการพัฒนาการสัญจรหลากทางเลือก เพื่อใช้ในชีวิตประจำวัน ที่สามารถอำนวยความสะดวกผู้ที่อาศัยในพื้นที่เลียบทางรถไฟสายวงเวียนใหญ่-มหาชัย

กรอบการศึกษาใช้แนวคิดการพัฒนาพื้นที่โดยรอบบริเวณสถานีขนส่งมวลชนระบบราง โดยอาศัยแรงจูงใจจากความสะดวกในการเดินทางที่ เพื่อสนับสนุนให้เกิดการใช้ประโยชน์ตามหลักการเมืองกระชับ (Compact city) เชื่อมต่อแต่ละชุมชน (Neighborhoods) ด้วยระบบขนส่งมวลชน (Metropolitan Council 2006) ผู้วิจัย มีความประสงค์ในการเสนอทางออกของปัญหาที่เป็นโอกาสในการสร้างเมืองน่าอยู่น่าเที่ยว คือ “เมืองแห่งการสัญจรหลากทางเลือก” ทำให้เป็นเมืองเคลื่อนไหวช้าลง (Slow-life City) เป็นเมืองเพื่อคนทั้งมวล (City for All) เป็นเมืองแห่งความพอเพียง (Self-sufficiency City) เป็นเมืองน่าเดินน่าปั่น (Walkable City) เป็นเมืองกระชับ (Compact City) และเป็นเมืองคาร์บอนตํ่า (Low-Carbon City) โดยมีกลยุทธ์ที่สำคัญในการลดจำนวนรถยนต์ส่วนบุคคลลงควบคู่กับการพัฒนาขนส่งมวลชนรูปแบบอื่นๆ ที่จะส่งเสริมคุณภาพชีวิตของชาวเมืองและพัฒนาเศรษฐกิจของชุมชนให้มีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม