การถอดบทเรียนแนวทางปฏิบัติที่ดีในการปลูกมะเขือเทศเชอรี่ในโรงเรือนโดยใช้วิทยาการวิเคราะห์ข้อมูล เพื่อมุ่งสู่การทำเกษตรแม่นยำที่ยั่งยืน

ปัญหาเศรษฐกิจของเกษตรกรที่พบในปัจจุบันคือ ราคาสินค้าเกษตรไม่สอดคล้องกับการปลูกพืชที่ปัจจุบันมีต้นทุนสูงขึ้น โดยเฉพาะเกษตรกรผู้ปลูกผักพื้นที่ภาคตะวันตกของประเทศไทยที่ได้รับผลกระทบจากภาวะโรคระบาดทำให้อุปสงค์ลดลง ภาวะเศรษฐกิจโลกที่ทำให้ราคาของต้นทุนการผลิตที่สูงขึ้น และปัญหาผลผลิตล้นตลาด ส่งผลให้เกิดปัญหาราคาสินค้าเกษตรตกต่ำ ทำให้เกษตรกรมีรายได้ไม่เพียงพอในการเลี้ยงครอบครัวและเกิดหนี้สินจากการทำการเกษตร  ปัจจุบันเกษตรกรหลายรายริเริ่มมีการปรับเปลี่ยนการผลิตของตนเอง โดยเลือกปลูกพืชเกษตรที่มีมูลค่าสูง อย่างเช่น มะเขือเทศเชอรี่ (Lycopersicon esculentum)  เป็นหนึ่งในสายพันธุ์มะเขือเทศสีแดงที่นิยมรับประทานผลสด เนื่องจากผลมีขนาดเล็ก  เนื้อหนาแน่น กรอบ และรสชาติค่อนข้างหวาน รับประทานง่าย มะเขือเทศเชอรี่จัดเป็นผักที่มีมูลค่าสูง ราคาต่อกิโลกรัม 90-200 บาท  (ราคาขึ้นอยู่ขนาดและคุณภาพ) อย่างไรก็ตามการปลูกพืชเกษตรมูลค่าสูงอย่างเช่น มะเขือเทศเชอรี่มักพบว่า มีเกษตรกรจำนวนมากที่ประสบปัญหาการขาดทุนในการปลูก ซึ่งมีสาเหตุจากปัจจัยต่างๆ ที่ส่งผลต่อปริมาณผลผลิตและคุณภาพของมะเขือเทศ เช่น จากปัญหาสภาพอากาศแปรปรวน ในฤดูฝน ฝนตกอย่างต่อเนื่องสร้างความเสียหายต่อต้นและผลมะเขือเทศ ในช่วงฤดูแล้ง สภาพอากาศแห้งแล้งยาวนาน ทำให้ต้นมะเขือเทศขาดน้ำ ต้นมะเขือเทศอ่อนแอ ง่ายต่อการเข้าทำลายของโรคและแมลง ในที่ช่วงฤดูหนาวซึ่งเป็นช่วงที่มีอุณหภูมิกับสิ่งแวดล้อมเหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของมะเขือเทศ จะเกิดปัญหาผลผลิตมะเขือเทศล้นตลาด (กลุ่มส่งเสริมและพัฒนาผลิตภัณฑ์วิสาหกิจชุมชน, 2020) เป็นโจทย์ท้าทายของเกษตรกรผู้ปลูกมะเขือเทศในประเทศไทย

ปัจจุบันเกษตรกรผู้ปลูกมะเขือเทศในประเทศไทยปรับเปลี่ยนจากการปลูกแบบดั้งเดิมเป็นการปลูกในโรงเรือนเพราะสามารถควบคุมปัจจัยได้ง่ายขึ้น รวมทั้งสามารถวางแผนการผลิต ปรับสภาพแวดล้อมให้เหมาะสมเพื่อให้ได้ปริมาณผลผลิตสูงและมีคุณภาพ  อีกทั้งใช้พื้นที่น้อย ปลูกได้ตลอดทั้งปี แต่ยังพบปัญหาเรื่องของความสม่ำเสมอของผลผลิต จึงมีการนำวิถีการทำเกษตรที่มีความแม่นยำมาใช้ในการปลูกมะเขือเทศมากขึ้น   จากงานวิจัยของ Maheswari และคณะ (2008) พบว่าการปลูกมะเขือเทศในพื้นที่เสื่อมโทรมโดยเปรียบเทียบวิธีการใช้เกษตรที่มีความแม่นยำสูง กับวิธีแบบดั้งเดิม ซึ่งมีระบบการให้ปุ๋ยพร้อมน้ำแบบอัตโนมัติตามความต้องการของพืชร่วมกับระบบหยอดเมล็ดพันธุ์ที่เหมาะสมกับพื้นที่ปลูก พบว่าผลผลิตของมะเขือเทศสูงขึ้นร้อยละ80 เมื่อเปรียบเทียบรายได้สุทธิพบว่า ฟาร์มที่มีการใช้ระบบฟาร์มที่มีการจัดการอย่างถูกต้องแม่นยำ มีรายได้สุทธิสูงกว่าฟาร์มแบบดั้งเดิม ร้อยละ 39 ซึ่งส่งผลให้ฟาร์มใช้ปัจจัยการผลิตลดลง สามารถลดต้นทุนการผลิตได้ ในขณะเดียวกันสามารถเพิ่มปริมาณผลผลิตให้สูงขึ้น ทำให้ฟาร์มมีกำไรเพิ่มมากขึ้นกว่าการใช้วิธีแบบดั้งเดิม  จากที่กล่าวมาถ้านำเกษตรแม่นยำมาประยุกต์ใช้กับการปลูกมะเขือเทศในโรงเรือน เป็นเกษตรประณีต ใช้น้ำน้อย ประหยัดทรัพยากร ปลอดสาร ควบคุมคุณภาพและปริมาณผลผลิตได้ สร้างรายได้ได้ตลอดปี มีตลาดรองรับ ใช้พื้นที่น้อยแต่ผลตอบแทนต่อพื้นที่สูง สร้างความโดดเด่นของรสชาติและรสสัมผัสของเนื้อมะเขือเทศที่เป็นที่ยอมรับของผู้บริโภคมากกว่ามะเขือเทศในท้องตลาดทั่วไป ก็จะทำให้เกษตรกรผู้ปลูกมะเขือเทศมีรายได้และเศรษฐกิจที่ดีได้

          ทั้งนี้ ข้อเสนอโครงการนี้จึงมีเป้าประสงค์ที่จะถอดบทเรียนจากเกษตรกรที่ประสบความสำเร็จในการปลูกมะเขือเทศให้มีผลผลิต และรสชาติที่ได้รับการยอมรับจากผู้บริโภค  โดยจะทำการวิเคราะห์ข้อมูลการปลูกมะเขือเทศตามแนวทางปฏิบัติที่ดี ณ ปัจจุบัน ในแปลงเกษตรกรจริง เพื่อหาปัจจัยการปลูกที่สัมพันธ์ และมีความสำคัญต่อปริมาณผลผลิตและคุณภาพของผลมะเขือเทศ เป็นระยะที่ 1 ของแนวทางภาพรวมดังที่กล่าวในหัวข้อโจทย์การวิจัย ซึ่งจะนำไปสู่การต่อยอดการพัฒนาการปลูกมะเขือเทศแบบเกษตรแม่นยำให้สอดคล้องกับสภาพอากาศของประเทศไทย และสามารถส่งต่อองค์ความรู้ ขยายผลแนวทางปฏิบัติที่ดีให้กับเกษตรกรในวงกว้างได้อย่างมีประสิทธิภาพ   เพื่อให้บรรลุเป้าหมายดังกล่าว ข้อเสนอโครงการมีกรอบแนวคิดดังแสดงในรูปที่ 4.1 โดยประกอบด้วย 2 วัตถุประสงค์ย่อย ดังนี้

1. เก็บรวบรวมข้อมูลจากแปลงปลูกจริงของเกษตรกรที่ประสบความสำเร็จ และวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อถอดบทเรียนที่แสดงถึงแนวทางปฏิบัติที่ดีจากความรู้-ประสบการณ์ในการปลูกมะเขือเทศ ณ ปัจจุบัน

2. ศึกษาปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อปริมาณผลผลิตและคุณภาพของมะเขือเทศ