Enhancement of bioactive pigments for nutritional value enrichment in Spirulina (Arthrospira)

ปัจจุบันผู้บริโภคจำนวนมากหันมาให้ความสําคัญกับการบริโภคอาหารที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพมากขึ้น โดยเฉพาะการระบาดของไวรัสโคโรนา หรือ โรคโควิด-19 ที่ก่อให้เกิดผลกระทบทั่วโลก นำไปสู่การเปลี่ยนแปลงในหลาย ๆ ด้าน รวมทั้งการปรับตัวต่อวิถีชีวิตใหม่ของทุกคน  ไม่ใช่แค่การใช้ชีวิตในที่สาธารณะ และการทำงาน แต่ยังเป็นตัวเร่งให้ผู้คนหันมาใส่ใจเรื่องอาหารการกินและสุขภาพมากขึ้น นอกจากนี้กระแสความใส่ใจด้านสุขภาพควบคู่ไปกับรักษาสิ่งแวดล้อมเพื่อส่งเสริมคุณภาพชีวิตที่ดี  ยังส่งผลให้แนวทางในการบริโภคอาหารเปลี่ยนแปลงไป เกิดเทรนด์อาหารใหม่ (novel food) และการบริการเพื่อสุขภาพ  โดยมีกลุ่มผู้บริโภคที่ให้ความสำคัญกับอาหารที่ดี บริการที่ดี ในสิ่งแวดล้อมที่ดี  มีความพร้อมที่จะจ่ายเพิ่มขึ้นกับสิ่งเหล่านี้ ส่งผลให้ตลาดด้านสุขภาพมีการเปลี่ยนแปลง ผลิตภัณฑ์อาหารใหม่ หรือการดัดแปลงอาหารที่ให้ประโยชน์ต่อสุขภาพและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมได้รับความนิยมเพิ่มขึ้น ตลาดผลิตภัณฑ์อาหารเพื่อสุขภาพและผลิตภัณฑ์ออร์แกนิคเติบโตอย่างรวดเร็ว 

การใช้ชีวิตที่ใกล้ชิดกับธรรมชาติ เป็นสิ่งที่ผู้คนที่อาศัยในเมืองแสวงหาเพิ่มขึ้น คุ้งบางกะเจ้า จึงเป็นพื้นที่ที่ได้รับความสนใจ เนื่องจากเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศ ที่มีความหลากหลายของพืชพรรณ ปัจจุบันมีการพัฒนาเกษตรอินทรีย์เพื่อสร้างผลิตภัณฑ์รองรับความต้องการของผู้บริโภค โดยจัดจำหน่ายโดยตรง หรือส่งผลิตภัณฑ์ให้แก่ภาคธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับการดูแลสุขภาพ เช่นผักอินทรีย์ เห็ด ไข่ไก่จากแม่ไก่ที่เลี้ยงตามธรรมชาติ จากการดำเนินโครงการวิจัยการเพิ่มทักษะบุคลากรในการใช้เทคโนโลยีชีวภาพกับภาคเกษตรกรรมแบบยั่งยืนในยุคโควิด-19 ภายใต้การสนับสนุนจาก กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม ผ่านโครงการยกระดับเศรษฐกิจและสังคมรายตำบลแบบบูรณาการ (1 ตำบล 1 มหาวิทยาลัย)  ทำให้พบว่า ผลิตภัณฑ์เกษตรของชุมชน เป็นที่ต้องการของผู้บริโภคที่เข้ามาท่องเที่ยว และใช้บริการกับธุรกิจด้านสุขภาพ โดยเฉพาะอย่างยิ่งกลุ่มผู้บริโภคที่มีกําลังซื้อสูงที่ให้ความสำคัญกับคุณภาพอาหาร สินค้า และบริการ และที่ยินดีจะจ่ายเงินมากกว่าเพื่อให้ได้สินค้าที่มีคุณภาพสูง ดังนั้นการขยายตลาดอาหารสุขภาพด้วย การสร้างความหลากหลายของผลิตภัณฑ์ และพัฒนาให้คนในชุมชนสามารถผลิตผลิตภัณฑ์เหล่านั้นได้เอง จะนำไปสู่การพัฒนาเศรษฐกิจของชุมชนอย่างยั่งยืน  

         ผลิตภัณฑ์จากสาหร่ายเป็นผลิตภัณฑ์หนึ่งที่ได้รับความสนใจ เพื่อตอบสนองกลุ่มผู้บริโภคทางเลือกที่ไม่ต้องการบริโภคเนื้อสัตว์ นอกจากนี้โปรตีนจากสาหร่าย จะช่วยลดปัญหาให้กลุ่มผู้แพ้ถั่วเหลืองที่มีการใช้ในโปรตีนจากพืช และผลิตภัณฑ์สารเสริมอาหารจากสาหร่ายที่เติมในอาหารเพื่อเป็นประโยชน์ทางโภชนาการ โดยสาหร่ายสไปรูลิน่าทั้งในรูปแบบสาหร่ายสด หรือสาหร่ายแห้ง เป็นสาหร่ายที่ได้รับความสนใจ เนื่องจากสาหร่ายสไปรูลิน่าเป็นที่ยอมรับและรู้จักทั่วไปว่ามีโปรตีนสูงที่มีกรดอะมิโนจำเป็นครบถ้วน สามารถย่อยได้ง่าย และไม่มีรายงานความเป็นพิษต่อร่างกายมนุษย์ จากคุณสมบัติดังกล่าวทำให้เข้าถึงผู้บริโภคได้ง่าย แต่อย่างไรก็ตาม นอกเหนือจากโปรตีนที่สูงแล้ว  ยังมีรายงานว่าสาหร่ายสไปรูลิน่ายังเป็นแหล่งสารสีตามธรรมชาติที่มีฤทธิ์ทางเภสัชกรรม เช่น ไฟโคไซยานิน และสารในกลุ่มแคโรทีนอยด์ ซึ่งมีฤทธิ์เป็นสารต้านอนุมูลอิสระ และมีประโยชน์ต่อสุขภาพ ดังนั้นเพื่อเพิ่มคุณค่าทางโภชนาการในสาหร่ายสไปรูลิน่า และสร้างความแตกต่างของผลิตภัณฑ์ สามารถนำไปพัฒนาต่อยอดเป็นผลิตภัณฑ์อาหารเพื่อรองรับกลุ่มผู้บริโภคที่รักสุขภาพ หรือกลุ่มผู้สูงวัย ชุดโครงการวิจัย  “การเพิ่มสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพในกลุ่มสารสีเพื่อเพิ่มคุณค่าทางโภชนาการของสาหร่ายสไปรูลิน่า” จะดำเนินงานวิจัยผ่านโครงการวิจัยย่อย 2 โครงการ คือ โครงการวิจัยย่อยที่ 1 “การเพิ่มผลผลิตชีวมวลและสารมูลค่าสูงในสาหร่ายสไปรูลิน่าด้วยการจัดการคุณภาพแสง” โดยจะศึกษาหาคุณภาพแสง ความเข้มแสง และระยะเวลาที่ได้รับแสง ที่เหมาะสมต่อการผลิตชีวมวลและสารสีออกฤทธิ์ทางชีวภาพ  และนำองค์ความรู้ที่ได้ไปต่อยอดหาแนวทางการเพาะเลี้ยงเพื่อผลิตสาหร่ายสไปรูลิน่าที่มีสารสีออกฤทธิ์ทางชีวภาพอย่างเหมาะสมสำหรับนำไปสู่การขยายผลให้ผู้สนใจต่อไป และโครงการวิจัยย่อยที่ 2 “การเพิ่มความเสถียรของไฟโคไซยานินจากสาหร่ายสไปรูลิน่าด้วยเทคโนโลยีชีววิทยาสังเคราะห์” จะใช้เทคโนโลยีชีวภาพสมัยใหม่มาช่วยในการพัฒนาสายพันธุ์สไปรูลิน่าที่สร้างไฟโคไซยาที่มีความเสถียรที่อุณหภูมิสูงได้ดีขึ้น เพื่อจะนำไปสู่การขยายโอกาสในการใช้งานกับผลิตภัณฑ์ที่ต้องผ่านกระบวนการที่มีความร้อน  

องค์ความรู้ที่ได้จากการวิจัยบูรณาการในงานวิจัยนี้ จะนำไปสู่ การเพิ่มมูลค่าของผลิตภัณฑ์สาหร่ายสไปรูลิน่า โดยเฉพาะอย่างยิ่งการพัฒนาและเพิ่มผลผลิตสารสีที่มีฤทธิ์ทางชีวภาพ และมีความเสถียรในสาหร่ายสไปรูลิน่า  ซึ่งจะเป็นส่วนหนึ่งในการยกระดับความสามารถการแข่งขันวางรากฐานเศรษฐกิจ เพื่อรองรับความต้องการตลาดอาหารเพื่อสุขภาพ อาหารฟังก์ชั่น และส่วนผสมอาหารที่มีมูลค่าสูง ที่ชุมชนมีส่วนร่วมอยู่แล้ว  รวมทั้งการผลิตชีวมวลของสาหร่ายทั้งสาหร่ายสดและแห้งยังเป็นอีกหนึ่งทางเลือกเพื่อเป็นแหล่งวัตถุดิบ (food ingredient) หรือวัตถุเจือปนอาหาร (food additive) ในอาหารใหม่ (novel food) ที่ตอบรับกระแสการบริโภคอาหารที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ภายใต้วิถีชีวิตใหม่ของผู้บริโภค บนพื้นฐานการใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ภายใต้แนวคิดเศรษฐกิจชีวภาพ เศรษฐกิจหมุนเวียน และเศรษฐกิจสีเขียว (Bio-Circular-Green Economy: BCG Economy)