การพัฒนาจิตในคัมภีร์พระอภิธรรมปิฎก

บทความวิชาการนี้มุ่งศึกษาการพัฒนาจิตในคัมภีร์พระอภิธรรมปิฎก โดยมีวัตถุประสงค์คือ 1) เพื่อศึกษาความหมาย พัฒนาจิตในคัมภีร์พระอภิธรรม 2) เพื่อศึกษาวิธีขั้นตอนการพัฒนาจิตตามหลักพระอภิธรรม 3) เพื่อให้ทราบถึงประโยชน์ของการพัฒนาจิตตามหลักคัมภีร์พระอภิธรรม สติปัฏฐาน หมายถึง การระลึกรู้ การตามรู้ หรือการกำหนดรู้อย่างจดจ่อต่อเนื่อง เมื่อสติดำเนินไปอย่างต่อเนื่องเช่นนี้ สมาธิคือความตั้งมั่นในสภาวธรรมก็จะปรากฏขึ้น แล้วปัญญาที่หยั่งเห็นสภาวธรรมตามความเป็นจริงก็จะเกิดขึ้นเอง สติปัฏฐาน 4 มีดังนี้1) กายานุปัสสนา การกำหนดรู้กองรูปว่าเป็นเพียงกองรูป อิริยาบถทั้ง 4 คือ เดิน ยืน นั่ง นอน2) เวทนานุปัสสนา การกำหนดรู้เวทนาว่าเป็นเพียงเวทนา รู้สึกเป็นสุข ทุกข์ และไม่ทุกข์ไม่สุข3) จิตตานุปัสสนา การกำหนดรู้จิตว่าเป็นเพียงจิต คือประกอบด้วยโลภะ4) ธรรมานุปัสสนา การกำหนดรู้สภาวธรรมว่าเป็นเพียงสภาวธรรมผลของการปฏิบัติ ในการตั้งสติ 4 อย่างนี้ว่า จะเป็นเหตุให้ได้บรรลุผลอย่างใดอย่างหนึ่ง ฉะนั้น พัฒนาจิตในคัมภีร์พระอภิธรรมปิฎก คือ การปฏิบัติวิปัสสนาตามแนวทางมหาสติปัฏฐาน 4 มีการกำหนดรูป-นาม และมัชฌิมาปฏิปทาเป็นทางให้ถึงพระนิพพาน